گویش بروجردی

 

 

گویش بروجردی یکی از گویش‌های گروه لرستانی زبان لری است^.که مردم بروجرد و نواحی اطراف آن با آن گفتگو می‌کنند.این گویش با اندکی تفاوت لهجه در میان مردم شهرستان‌های تویسرکان، نهاوند و با نام گویش ثلاثی رواج دارد. ریشه نام‌گذاری لری ثلاثی به ولایت ثلاث در دوره قاجار برمی‌گردد. لغت‌نامه دهخدا زبان ساکنان شهرستان بروجرد را فارسی لری دانسته دانشنامه جهان اسلام نیز گویش مردم بروجرد را فارسی با گویش بروجردی عنوان کرده است

 

سطح زبانی

در بیشتر منابع موجود، از زبان مردم بروجرد با عنوان گویش بروجردی نام برده شده است که به این ترتیب سطح آن را در حد یک گویش تعیین می‌کند. منابع دیگری نیز هستند که بروجردی را یک لهجه در نظر گرفته‌اند که سطحی محدودتر از گویش است

دیدگاه‌ها

از دیدگاه احمد اسفندیاری ویژگی‌های زبانی گویش بروجردی به گونه‌ای است که آن تبدیل به یک گویش مستقل و هم ارز با گویش‌های رایج در غرب ایران مثل فارسی اراکی، فارسی همدانی، لری، لکی و کردی می‌کند. احمد اسفندیاری در مقدمه کتاب «گویش بروجردی» به صراحت بیان می‌دارد که گویش بروجردی نه لهجه‌ای از فارسی امروزی و نه شاخه‌ای از لری است، بلکه گویشی مستقل و هم ارز با لری، لکی و لهجه‌های فارسی اطراف است که ریشه در فارسی میانه و به ویژه زبان پهلوی دارد.
همچنین به عقیده ایران کلباسی محقق زبان‌های ایرانی، گویش بروجردی جزو گویش‌های مرکزی و از دسته شمال غربی زبان‌های ایرانی است که بعد از لهجه‌های (فارسی) شیرازی، اصفهانی، یزدی، کرمانی و مشهدی، یکی از نزدیکترین گویش‌ها به فارسی است.
از سوی دیگر در لغت نامه دهخدا اشاره‌ای به گویش مردم شهر بروجرد نشده است، اما در زیر مدخل شهرستان بروجرد آمده است:

زبان مادری سکنه شهرستان [بروجرد] فارسی لری و مذهب عموم مسلمانان شیعه اثناعشری است.

امان الهی بهاروند بروجردی را از گویش‌های لری غربی می‌داند. اریک جان آنونبی لری را به سه زبان لرستانی، بختیاری و لری جنوبی تقسیم می‌کند و بروجردی را در کنار خرم‌آبادی، نهاوندی، لری اندیمشک و گویش‌های روستایی در زمره گویش‌های زبان لرستانی می‌داند که با هم مشابهت واژگانی دارند. دانشنامه ایرانیکا در توصیف شاخه‌های شمالی لری، از بروجرد، به عنوان یکی از مراکز مهم گویش‌های لری شمالی یاد کرده است. آنونبی دلیل مشابهت واژگانی این زبان‌ها با فارسی را به دلیل قرض گیری واژه‌ای می‌داند.

بر طبق کتاب درسی استان‌شناسی لرستان مردمان بروجرد ، اشترینان و بخشی از دشت سیلاخور ، دورود و ازنا به گویش بروجردی صحبت می‌کنند

ویژگی‌ها

• برخی افعال در گویش بروجردی با افزودن الف مکسور به اول فعل آغاز می‌شوند. مانند:

اِشناختن = شناختن

اِشنفتن = شنفتن

اِشکسن = شکستن

اِشکاندن = شکاندن

• در این گویش تبدیل گ در میانه جمله به یا زیاد دیده می‌شود:

وُرییَشتن = برگشتن

مَیَز = مگس

• همچنین در این گویش تبدیل حرف ب به حرف واو دیده می‌شود:

کباب = کواو (kavav)

برداشتن = ورداشتن

• گویش بروجردی دارای واژه‌هایی از دوره‌های کهن است:

ایواره = غروب

مِهرآوه(merav) = جای رختخواب